Lleoedd o Ddiddordeb
Eglwysi hynafol iawn, olion castell Normanaidd, atgofion gweladwy o ddigwyddiadau wnaeth greu hanes ac arloesedd diwydiannol a pheirianyddol – a natur yn ei holl ogoniant, wedi ei chadw a’i gwella ar gyfer yr ymwelydd ddaw heddiw...mae gan Ferthyr Tudful aneirif o lefydd sydd o ddiddordeb.
Cronfa Ddŵr Ponsticill
Agorwydd Cronfa Ddŵr brydferth Pontsticill neu Gronfa Ddŵr Taf Fechan yn wreiddiol ym 1927 er mwy darparu dŵr i’r rhan helaeth o Gymoedd De Cymru.
Dysgu Mwy
Gweithfeydd Haearn a Dur Cyfarthfa
Ar ddechrau’r 19eg ganrif, Gweithfeydd Cyfarthfa oedd gweithfeydd haearn mwyaf y byd ac roedd yn ffynhonnell cyfoeth anhygoel i’w berchnogion, teulu’r Crawshay.
Dysgu Mwy
Camlas a Thramffordd Cyfarthfa
Adeiladwyd yn yr 1790au i gario dŵr o gored ar draws Afon Taf i Waith Haearn Cyfarthfa.
Dysgu Mwy
Traphont Cefn
Y draphont yw'r trydydd mwyaf yng Nghymru ac erbyn hyn mae'n adeilad rhestredig Gradd II.
Dysgu Mwy
Traphont Pontsarn
Defnyddiwyd y bont a adeiladwyd yn yr 1860au gan Reilffordd Aberhonddu a Merthyr. Lleolir hi mewn ardal o harddwch naturiol ac mae’r ‘Pwll Glas’ a’r rhaeadr gerllaw.
Dysgu Mwy
Twnnel Trevithick
Ar 21 Chwefror 1804, roedd Merthyr yn dyst i’r daith locomotif trên cyntaf un wrth i ‘Locomotif Penydarren,’ Richard Trevithick deithio i lawr trwy Bentrebach ac ymlaen i Abercynon.
Dysgu Mwy
Pont-y-Cafnau
Chwaraeodd De Cymru ran bwysig yn natblygiad haearn bwrw strwythurol. Yma, yng Nghyfarthfa mae yna strwythur haearn bwrw sydd yn hynod arwyddocaol, nid yn unig o achos ei gynllun dyfeisgar a’r ffaith ...
Dysgu Mwy
Pontygwaith
Mae gan y bont Gradd II restredig hon sy’n mynd dros Afon Taf gysylltiadau sy’n mynd yn ôl mor bell â’r 1540au.
Dysgu Mwy
Gwarchodfeydd Natur
Taf Fechan Mae’r warchodfa natur yn ardal sy’n ymestyn am 2.5km ac yn geunant o galchfaen coediog lle mae Afon Taf Fechan yn llifo rhwng pontydd Pontsarn a Chefn Coed i’r gogledd o Ferthyr Tudful.
Dysgu Mwy
Parciau a Pharciau Chwarae
Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful yw ceidwad 619 erw o dir agored sydd dan berchnogaeth gyhoeddus. Credwn ei fod yn bwysig edrych ar ôl, diogelu a datblygu ein parciau a’n tir agored cyhoeddus o...
Dysgu Mwy
Castell Morlais
Yn edrych draw tuag at Drefechan mae Castell Morlais. Adeiladwyd y castell yn wreiddiol tua 1270 gan Iarll Caerloyw ac Arglwydd Morgannwg Gilbert de Clare ar dir yr hawliwyd gan Humphrey de Bohun – di...
Dysgu Mwy
Gwynno Sant ac Eglwys y Faenor
Teithiwch i frig mynydd anghysbell ger Pontsticill i Eglwys Gwynno (a adwaenir yn well fel Eglwys y Faenor,) a dewch o hyd i fedd y meistr haearn, Robert Thompson Crawshay. Sicrhaodd fod eglwys wreidd...
Dysgu Mwy
Comin Gelligaer a Merthyr
Er gwaetha’r ffaith, ar yr olwg gyntaf ei fod yn ymddangos yn ddiffaith, mae mwy o lawer yn perthyn i Gelligaer. Mae ei hanes cymhleth o ffaith a chwedl wedi gadael olion Rhufeinig a Chanol Oeso...
Dysgu Mwy
Pyllau Penywern
Adeiladwyd Penywern ym 1839 a dyma, ar y cychwyn oedd prif farics y milwyr a ddaeth i Ferthyr i gadw’r heddwch yn sgil Gwrthryfel 1831. Cwmni Haearn Dowlais oedd perchnogion y safle a chafodd y cronfe...
Dysgu Mwy
Draphont Rheilffordd Mynwent y Crynwyr
Cafodd y bont ddŵr neu draphont dros Afon Taf ei hadeiladu fel rhan o Reilffordd Cledrau Sengl Cwm Taf, Isambard Kingdom Brunel a hynny er mwyn cysylltu Merthyr Tudful â’r dociau yng Nghaerddydd. Cafo...
Dysgu Mwy
Fferm Pandy a Thŵr y Cloc ac Bythynnod Trewiliam
Gyferbyn â’r gatiau i Gastell Cyfarthfa, cafodd y fferm ei hadeiladu ym 1816 ac ychwanegwyd tŵr y cloc ym 1856. Roedd gan y cloc gwreiddiol tri wyneb gydag un ohonynt yn wynebu Gwaith Haearn Cyfarthfa...
Dysgu Mwy
Sgwâr Llys Janice Rowlands Square
Ailddatblygwyd gwaelod y Stryd Fawr ar Stryd Gilar yn 2013 fel lleoliad digwyddiadau o amgylch Eglwys St Tudful a Ffynon Goffa Lucy Thomas
Dysgu Mwy
Brathiad y Cawr yng Nghefn Glas
Uwchlaw’r A470, i’r gogledd o Fynwent y Crynwyr, mae Brathiad y Cawr yn fwlch mawr, dramatig ar y gorwel a gafodd ei chwarelu o ben crib hen bwll a chwarel Cefn Glas.
Dysgu Mwy
Pont Sgiw Rhydycar
Dechreuwyd adeiladu Rheilffordd Cwm Nedd ym 1847 i gysylltu Merthyr Tudful â phorthladdoedd Castell Nedd ac Abertawe a gorffennwyd ar y gwaith i Ferthyr ym 1853.
Dysgu Mwy
Pontmorlais - Ardal Dreftadaeth
Roedd yr Ardal Dreftadaeth ar un adeg yn ganolbwynt prysur i’r dref. Mae’r llyfr, ‘The Gilded Years’ gan yr hanesydd, Huw Williams yn disgrifio sut yr arferai Pontmorlais a grëwyd rhwng canol y...
Dysgu Mwy
Y Pwll Glas yng Nghwm Glais
Mae taith gerdded gylchol Gwarchodfa Natur Taf Fechan yn un o gyfres o lwybrau trwy’r fwrdeistref sirol sydd yn crisialu hanes yr ardal gan gynnig milltiroedd o harddwch naturiol. Gallwch ymweld...
Dysgu Mwy
Canolfan Ymwelwyr Garwnant
Wedi ei lleoli oddi ar yr A470, bum milltir i’r gogledd o Ferthyr Tudful, saif Canolfan Ymwelwyr Garwnant yng nghalon prydferthwch Fforest Fawr ac mae’n fan cychwyn i deithiau cerdded, llwybrau beicio...
Dysgu Mwy
Tai Rhydycar
Mae Tai Rhydycar ym Merthyr Tudful yn dystiolaeth barhaus i gyfnod trawsnewidiol y Chwyldro Diwydiannol. Wrth i ardaloedd cyfagos Rhydycar a Chaedraw brofi twf digynsail yn ystod y cyfnod hwn, arweini...
Dysgu Mwy
Cronfa Ddŵr Ponsticill
Agorwydd Cronfa Ddŵr brydferth Pontsticill neu Gronfa Ddŵr Taf Fechan yn wreiddiol ym 1927 er mwy darparu dŵr i’r rhan helaeth o Gymoedd De Cymru.
Dysgu Mwy
Gweithfeydd Haearn a Dur Cyfarthfa
Ar ddechrau’r 19eg ganrif, Gweithfeydd Cyfarthfa oedd gweithfeydd haearn mwyaf y byd ac roedd yn ffynhonnell cyfoeth anhygoel i’w berchnogion, teulu’r Crawshay.
Dysgu Mwy
Camlas a Thramffordd Cyfarthfa
Adeiladwyd yn yr 1790au i gario dŵr o gored ar draws Afon Taf i Waith Haearn Cyfarthfa.
Dysgu Mwy
Traphont Cefn
Y draphont yw'r trydydd mwyaf yng Nghymru ac erbyn hyn mae'n adeilad rhestredig Gradd II.
Dysgu Mwy
Traphont Pontsarn
Defnyddiwyd y bont a adeiladwyd yn yr 1860au gan Reilffordd Aberhonddu a Merthyr. Lleolir hi mewn ardal o harddwch naturiol ac mae’r ‘Pwll Glas’ a’r rhaeadr gerllaw.
Dysgu Mwy
Twnnel Trevithick
Ar 21 Chwefror 1804, roedd Merthyr yn dyst i’r daith locomotif trên cyntaf un wrth i ‘Locomotif Penydarren,’ Richard Trevithick deithio i lawr trwy Bentrebach ac ymlaen i Abercynon.
Dysgu Mwy
Pont-y-Cafnau
Chwaraeodd De Cymru ran bwysig yn natblygiad haearn bwrw strwythurol. Yma, yng Nghyfarthfa mae yna strwythur haearn bwrw sydd yn hynod arwyddocaol, nid yn unig o achos ei gynllun dyfeisgar a’r ffaith ...
Dysgu Mwy
Pontygwaith
Mae gan y bont Gradd II restredig hon sy’n mynd dros Afon Taf gysylltiadau sy’n mynd yn ôl mor bell â’r 1540au.
Dysgu Mwy
Gwarchodfeydd Natur
Taf Fechan Mae’r warchodfa natur yn ardal sy’n ymestyn am 2.5km ac yn geunant o galchfaen coediog lle mae Afon Taf Fechan yn llifo rhwng pontydd Pontsarn a Chefn Coed i’r gogledd o Ferthyr Tudful.
Dysgu Mwy
Parciau a Pharciau Chwarae
Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful yw ceidwad 619 erw o dir agored sydd dan berchnogaeth gyhoeddus. Credwn ei fod yn bwysig edrych ar ôl, diogelu a datblygu ein parciau a’n tir agored cyhoeddus o...
Dysgu Mwy